Rok 2023 stał pod znakiem istotnych zmian w zakresie przeprowadzania finansowania społecznościowego. Po latach funkcjonowania bez dedykowanych regulacji krajowych, polski rynek crowdfunding’u udziałowego doczekał się uregulowań prawnych. Nie zabrakło również istotnych ograniczeń i zakazów, zmuszających niektóre podmioty do szukania nowych rozwiązań pozyskiwania finansowania.

Czym jest crowdfunding i jakie są jego rodzaje?

Słowo „crowdfunding” powstało w wyniku połączenia dwóch słów: „crowd” (ang. tłum) i „funding” (ang. zbieranie kapitału). W Polsce termin ten tłumaczony jest jako finansowanie społecznościowe. Jest to metoda finansowania poszczególnych projektów w drodze organizacji zbiórki publicznej, niejednokrotnie w zamian za określone korzyści.

Wyróżnia się pięć zasadniczych form finansowania społecznościowego:

  • crowdfunding inwestycyjny – nazywany także udziałowym – polega on na pozyskiwaniu przez przedsiębiorcę środków finansowych w ramach oferty kierowanej do nieoznaczonego grona adresatów (publicznej) od inwestorów prywatnych. W zamian za dokonaną wpłatę, finansujący otrzyma od tego przedsiębiorcy stosowną liczbę jednostek uczestnictwa w przedsiębiorstwie (np. akcje spółki akcyjnej). W praktyce z crowdfundingu udziałowego korzystają zarówno nowe, rozwijające się podmioty (startupy), jak i podmioty o ugruntowanej pozycji na rynku, chcące dotrzeć do szerszej grupy odbiorców lub rozpocząć realizację nowego przedsięwzięcia;
  • crowdfunding pożyczkowy – zwany również dłużnym – jest to forma społecznościowej pożyczki pieniędzy, w ramach której grupa inwestorów lokuje swoje pieniądze w określone przedsięwzięcie przedsiębiorcy, w zamian za co otrzyma w przyszłości zwrot zainwestowanych środków wraz z odsetkami. Jest to pożyczka najczęściej krótkoterminowa i odnosząca się do stosunkowo niewielkich kwot pieniężnych przy jednoczesnej wielości pożyczkodawców;
  • crowdfunding oparty na przedsprzedaży – jest to tzw. kickstarter – polega on na zbiórce przez przedsiębiorcę środków na realizację określonego projektu lub poszczególnych jego etapów, a po jego realizacji dostarcza stworzony produkt lub usługę osobom, które udzieliły wsparcia w drodze finansowania społecznościowego;
  • crowdfunding oparty na nagrodach – tu, w przeciwieństwie do crowdfunding’u przedsprzedażowego, darczyńca nie otrzyma towaru lub usługi stworzonej dzięki wpłacie środków pieniężnych przez inwestora, ale otrzyma określoną gratyfikację. Nagroda stanowi świadczenie wzajemne, choć nie ma ono charakteru ekwiwalentności całkowitej, bowiem najczęściej jego wartość jest niższa od zainwestowanych środków; oraz
  • crowdfunding dotacyjny (charytatywny) – finansowanie ma charakter całkowicie darmy (nieodpłatny). Brak jest bowiem jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego ze strony podmiotu, na którego rzecz wpłacono środki finansowe.

Jakie akty prawne regulują crowdfunding w prawie unijnym oraz krajowym?

Crowdfunding jest instytucją prawną regulowaną na poziomie unijnym Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2017/1129 oraz Dyrektywą Parlamentu

Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (dalej: Rozporządzenie ECSP).

Powyższe akty prawne implementowane zostały do prawa polskiego w drodze Ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (dalej: u.f.s.).

Od listopada zakaz crowdfunding’u udziałowego dla spółek z o.o.

W dniu 10 listopada 2023 r. w życie weszły znowelizowane przepisy kodeksu spółek handlowych (k.s.h.), wprowadzające istotne zmiany w zakresie crowdfunding’u dla spółek z o.o.

Najnowsze zmiany wprowadziły do k.s.h. zakazy:

  • składania nieoznaczonemu adresatowi oferty nabycia istniejących już udziałów w spółce oraz udziałów nowo utworzonych (art. 1821 § 1 i art. 2571 § 1 k.s.h.) oraz
  • promowania nabycia udziałów w spółce przez kierowanie reklamy lub innej formy promocji do nieoznaczonego adresata (art. 1821 § 2 i art. 2571 § 2 k.s.h.).

Innymi słowy, zakazano spółce z o.o. prowadzenia finansowania w ramach crowdfunding’u udziałowego (inwestycyjnego). Ten tryb finansowania pozostaje zatem dostępny jedynie dla spółek akcyjnych oraz prostych spółek akcyjnych. Efektem wprowadzenia powyższej regulacji jest niewątpliwie utrudnienie pozyskania niezbędnego kapitału przez przedsiębiorców prowadzących działalność w formie spółki z o.o. Coraz popularniejsze było bowiem pozyskiwanie finansowania od inwestorów prywatnych spośród nieoznaczonego grona adresatów, najczęściej realizowane za pośrednictwem dedykowanych platform świadczących usługi finansowania społecznościowego. Pozwalało to na wykorzystanie cudzego kapitału dla realizacji określonych celów i projektów przez spółki oferujące udziały. Od 10 listopada 2023 r. jest to jednak w spółkach z o.o. niemożliwe.

W związku z powyższym prawodawca wprowadził także zakaz prowadzenia działań, które zmierzają do zachęcenia potencjalnego inwestora do wsparcia finansowego planowanego projektu w formie nabycia udziałów spółki z o.o. Zakazane jest więc kierowanie reklam, organizowanie eventów biznesowych oraz inne formy promocji zarówno nabycia, jak i objęcia udziałów adresowane do nieoznaczonego grona odbiorców.

Co ważne, ustawodawca przewidział także konkretne sankcje za naruszenie powyżej opisanych zakazów. Każdy, kto nie będzie ich przestrzegał, podlegał będzie grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do sześciu miesięcy (art. 5951 i art. 5952 k.s.h.).

Jakie możliwości ma spółka z o.o. w świetle najnowszych zmian?

Zgodnie z treścią przepisów art. 1821 § 1 i art. 2571 § 1 k.s.h., zakazane jest oferowanie nabycia udziałów w spółce już istniejących bądź nowo powstałych. Wykluczone zostało zatem prowadzenie crowdfunding’u inwestycyjnego. A contrario dozwolone jest wciąż realizowanie finansowania społecznościowego poprzez inne jego formy. W szczególności korzystny dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością będzie zatem crowdfunding pożyczkowy i przedsprzedażowy.

Pierwszy z nich pozwoli na uzyskanie przez przedsiębiorstwo niezbędnych funduszy na stworzenie towaru lub usługi. Modelowo, gdy projekt zostanie zrealizowany, spółka (naturalną koleją rzeczy) rozpocznie sprzedaż, w założeniu generując tym samym zyski pozwalające na spłatę zaciągniętych od inwestorów prywatnych pożyczek. Atutem tej metody jest także utrzymanie grona wspólników spółki z o.o. w niezmienionym składzie, co nie utrudni prowadzenia procesu decyzyjnego w toku zgromadzeń wspólników.

Drugi z powyższych jest w zasadzie zbyciem przedmiotu przyszłego lub przyszłej usługi. W pierwszej kolejności przedsiębiorca zbiera bowiem fundusze na wytworzenie towaru lub usługi, a gdy takowe powstaną, nastąpi wydanie przedmiotu bądź świadczenie powstałej usługi na rzecz podmiotów, które udzieliły uprzednio pożyczki przedsiębiorcy finansując w istocie realizację projektu. Jest to niezwykle skuteczne działanie przedsiębiorców, którzy w krótkim czasie zdolni są zebrać kapitał niezbędny do rozpoczęcia działalności.

Wprowadzony zakaz w zakresie oferowania i promowania dotyczy wyłącznie udziałów w spółce z o.o. Oznacza to, że przedsiębiorcy prowadzący działalność w formie spółek z o.o. zachowali możliwość pozyskania środków finansowych na realizację projektów od nieoznaczonego grona oblatów oferty w zamian za wyemitowane obligacje.

Podmioty funkcjonujące obecnie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, które są zainteresowane korzystaniem z możliwości oferowanych w ramach crowdfunding’u udziałowego, mają również możliwość zmiany formy prawnej poprzez przekształcenie w prostą spółkę akcyjną, spółkę akcyjną czy też w spółkę komandytowo – akcyjną. Nowe regulacje nie przewidują bowiem zakazów oferowania akcji analogicznych do udziałów spółek z o.o.

Platformy crowdfunding’owe od 10 listopada 2023 r. tylko z zezwoleniem KNF

W praktyce prowadzenie zbiórek w ramach akcji crowdfunding’owych odbywa się za pomocą specjalnych platform internetowych. Warto zwrócić uwagę, że od 10 listopada br. świadczenie usług finansowania społecznościowego na cele gospodarcze możliwe jest tylko przez te platformy, które uzyskały zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). W tym dniu weszły bowiem w życie nowe regulacje Rozporządzenia ECSP.

Na mocy nowych przepisów unijnych, nadzorcą rynku krajowego w zakresie crowdfunding’u została Komisja Nadzoru Finansowego. Aby platforma mogła świadczyć usługi finansowania społecznościowego, musi uzyskać od KNF odpowiednią licencję. Jak wynika z komunikatów wydawanych przez KNF, pierwsze platformom udało się już uzyskać takie zezwolenia.

Podkreślenia wymaga jednak, że w świetle nowych regulacji, platformy te w zakresie crowdfunding’u udziałowego, nie będą mogły już pośredniczyć w oferowaniu udziałów spółek z o.o.