W dniu 23 grudnia 2020 r. na stronie Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii pojawił się komunikat, iż Zespół Programowania Prac Rządu ocenił pozytywnie polski projekt ustawy o fundacji rodzinnej, który początkiem 2021 r. ma trafić do konsultacji publicznych i jednocześnie miał zostać opublikowany na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji. W dniu 12 stycznia 2021 r. pod nr projektu UD172 projekt ustawy o fundacji rodzinnej pojawił się w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, gdzie zaznaczono, że w II kwartale 2021 r. zostanie przyjęty przez Radę Ministrów do dalszych etapów legislacyjnych a następnie, w zależności od postępów, wejść w życie w terminie do dnia 1 stycznia 2022 r..
Odpowiednik fundacji rodzinnej (prywatnej) z powodzeniem funkcjonuje w wielu krajach europejskich. Możliwość założenia fundacji rodzinnej istnieje m.in. w Holandii, Austrii, Szwajcarii, Księstwie Liechtenstein, Malcie, Niemczech, Danii czy Szwecji. Co wpływa zatem na ich atrakcyjność?
W polskim porządku prawnym fundacja rodzinna nie istniała, wobec czego informacja o pracach nad jej uregulowaniem wzbudziła duże zainteresowanie, w szczególności przedsiębiorców.
Fundacje rodzinne w innych porządkach prawnych.
Głównym założeniem fundacji rodzinnych jest efektywne, wielopokoleniowe zarządzanie majątkiem rodzinnym, a celem – zapewnienie bezpieczeństwa majątku rodzinnego i ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstw, unikając przy tym rozproszenia akcjonariatu u przyszłych spadkobierców lub następców prawnych. Fundacja skupia zatem określony majątek rodzinny, który w założeniu ma trwać przez pokolenia.
Rozwiązania przewidziane w krajach europejskich są do siebie bardzo zbliżone.
Po pierwsze, ustawodawcy europejscy nie przewidują ograniczeń co do celów funkcjonowania takich fundacji. W granicach prawa może on być dowolny, a fundacja może funkcjonować zarówno dla celów prywatnych, jak i publicznych. Co do zasady, fundacja rodzinna wyposażona jest w osobowość prawną.
Po drugie, fundacja rodzina powinna zostać wyposażona przez fundatora w majątek, który jest zarządzany przez organy fundacji. Minimalny kapitał założycielski jest różny w różnych porządkach prawnych i przykładowo wynosi 70.000 € (Republika Austrii), 50.000 CHF (Konfederacja Szwajcarska) czy 30.000 € (Księstwo Liechtenstein).
Po trzecie, fundacje rodzinne zazwyczaj są związane ze specjalnymi rozwiązaniami podatkowymi. W niektórych krajach członkowskich, fundacja rodzinna korzysta z przywilejów podatkowych, w innych zaś, jak na przykładzie Niemiec, nie.
Sukcesja biznesu i polska fundacja rodzinna
W polskim porządku prawnym zagadnienie sukcesji przedsiębiorstw jest uregulowane fragmentarycznie. Polski ustawodawca dotychczas przewidział jedynie regulację dotyczącą tzw. zarządu sukcesyjnego, wprowadzonego ustawą z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, która weszła w życie 25 listopada 2018 r. Dotyczy ona wyłącznie przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Nie przewidziano w tym akcie żadnych rozwiązań dla spółek prawa handlowego, które do chwili obecnej, poza drobnymi regulacjami w Kodeksie Spółek Handlowych, sukcesję opierają na przepisach spadkowych Kodeksu Cywilnego, a te nie są wystarczające dla osiągnięcia celu, jaki mógłby zostać zrealizowany właśnie za pomocą instytucji fundacji rodzinnej.
Jako przyczynę podjęcia prac nad projektem ustawy, która ma na celu wprowadzenie do polskiego porządku prawnego instytucji fundacji rodzinnej wskazano napływające postulaty polskich przedsiębiorców związane z problematyką sukcesji rodzinnego biznesu, która obecnie nie jest ani adekwatna do aktualnych realiów, ani nie zapewnia kompleksowej ochrony rodzinnego, wielopokoleniowego biznesu.
Wśród podstawowych założeń projektu ustawy wskazano m.in.:
- przyznanie fundacji rodzinnej osobowości prawnej,
- prowadzenie rejestru fundacji rodzinnych w ramach Krajowego Rejestru Sądowego,
- procedurę powoływania fundacji rodzinnej przez fundatora, w tym formę aktu notarialnego dla aktu założycielskiego lub testamentu, w którym taka fundacja zostaje powołana,
- wymóg posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych przez fundatora, którym będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna,
- statut, jako podstawowy dokument fundacji rodzinnej, określający główne założenia jej przyszłego funkcjonowania,
- uprawnienie fundatora do określania kręgu beneficjentów, w tym także ich praw i obowiązków,
- minimalny kapitał założycielski, na poziomie co najmniej 100.000 PLN,
- regulacje odnoszące się do instytucji zachowku, w tym możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku lub modyfikację uprawnienia (np. poprzez rozłożenie płatności na raty, odroczenie terminu płatności, czy też obniżenie wysokości należnego zachowku)
- regulacje podatkowe, związane z funkcjonowaniem fundacji rodzinnej.
Znamiennym jest to, iż polski ustawodawca zdecydował się na uregulowanie tej instytucji w odrębnym akcie prawnym, rangi ustawowej, co zasadniczo skłania do wniosku, iż planowana regulacja powinna być kompleksowa.
Obecnie, poza wyżej wskazanymi założeniami, nie opublikowano jeszcze do wglądu samego projektu ustawy, który, zgodnie z zapowiedziami Rządu, ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w II kwartale 2021 r.
Będziemy informowali o postępach prac legislacyjnych.
