17 kwietnia 2024 roku rządowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów trafił do Sejmu. Po upływie dwóch lat od terminu, w którym Polska powinna wdrożyć unijną dyrektywę, projekt ustawy jest coraz bliżej realizacji.
Głównym celem projektu jest uregulowanie kwestii dotyczących zgłaszania naruszeń, ochrony sygnalistów oraz podejmowania działań następczych przez podmioty prawne i organy publiczne.
Projekt ustawy ma na celu implementującę dyrektywy unijnej w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa, do polskiego porządku prawnego.
Ustawa ma zapewnić bezpieczeństwo i ochronę dla osób, które zgłaszają nieprawidłowości w miejscu pracy, tak aby mogły przyczynić się do stworzenia bezpieczniejszego i bardziej sprawiedliwego środowiska pracy dla wszystkich. Projekt ustawy został już rozpatrzony przez Radę Ministrów i teraz został skierowany do Sejmu.
Do najważniejszych punktów projektu ustawy należą:

1. Pojęcie sygnalisty
Sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym:

  1. pracownik;
  2. pracownik tymczasowy;
  3. osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej;
  4. przedsiębiorca;
  5. prokurent;
  6. akcjonariusz lub wspólnik;
  7. członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej;
  8. osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej;
  9. stażysta;
  10. wolontariusz;
  11. praktykant;
  12. żołnierz;

2. Katalog naruszeń
Zgodnie z art. 3 finalnej wersji projektowanej ustawy naruszeniem prawa jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące:

  1. prawa pracy;
  2. korupcji;
  3. zamówień publicznych;
  4. usług, produktów i rynków finansowych;
  5. przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
  6. bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
  7. bezpieczeństwa transportu;
  8. ochrony środowiska;
  9. ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
  10. bezpieczeństwa żywności i pasz;
  11. zdrowia i dobrostanu zwierząt;
  12. zdrowia publicznego;
  13. ochrony konsumentów;
  14. ochrony prywatności i danych osobowych;
  15. bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
  16. interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
  17. rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
  18. konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi w pkt 1–17.

3. Wysokość odszkodowania
W przypadku obecnego projektu ustawy, istotną zmianą jest ustalenie minimalnej wysokości odszkodowania dla sygnalisty w przypadku działań odwetowych. Zgodnie z najnowszym projektem, sygnalista dotknięty takimi działaniami ma prawo do odszkodowania nie niższego niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w poprzednim roku lub prawo do zadośćuczynienia. W poprzednich projektach minimalne odszkodowanie dla sygnalisty wynosiło dwunastokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Jeśli zaś sygnalista wyrządził komuś szkodę poprzez zgłoszenie lub ujawnienie publiczne nieprawdziwych informacji, poszkodowana osoba ma prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. W tym przypadku natomiast ostateczną decyzję w sprawie wysokości odszkodowania podejmie sąd.

4. Zgłoszenia wewnętrzne
Podmiot prawny, na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób zobowiązany jest do wdrożenia wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych.
Istotnym jest, że do liczby 50 osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prawnego wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia.
Metody zgłaszania naruszeń wewnętrznych obejmują co najmniej możliwość dokonywania zgłoszeń ustnie lub pisemnie. Zgłoszenie ustne może być dokonane telefonicznie lub za pośrednictwem środków komunikacji elektroniczne.

5. Zgłoszenie zewnętrzne
Sygnalista może dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego. Zgłoszenie zewnętrzne jest przyjmowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich albo organ publiczny.

6. Termin wejścia w życie
Zgodnie z projektem ustawa ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, z drobnym wyjątkiem, mianowicie, 6-miesięczny termin vacatio legis ma dotyczyć przepisów regulujących zgłoszenia zewnętrzne oraz art. 25 ust 1 pkt 8 ustawy.