Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów („UOKiK”, „Urząd”) informuje o podejmowaniu szeregu działań w celu przeciwdziałania zatorom płatniczym i nakłada kary na kolejne podmioty. Od początku roku Prezes UOKiK wydał kilkadziesiąt decyzji w przedmiotowych sprawach, a łączna kwota nałożonych kar to ponad 33 mln złotych. Oprócz kar, Urząd stosuje również tzw. działania miękkie.

Zatory płatnicze

Z zatorem płatniczym mamy do czynienia w przypadku braku terminowego otrzymania przez przedsiębiorcę zapłaty od kontrahenta. Jest to takie nagromadzenie zadłużeń, które oddziałuje na inne powiązane z przedsiębiorcą podmioty, negatywnie wpływając na całe otoczenie biznesowe. Głównym problemem powodowanym przez zatory płatnicze jest tzw. „efekt kuli śnieżnej” – przedsiębiorcy, którzy nie otrzymują w terminie zapłaty za dostarczone przez siebie towary lub wykonane usługi, w konsekwencji nie mają środków na dalszą spłatę własnych zobowiązań wobec kontrahentów, wywołując te same konsekwencje u kolejnych podmiotów.

Zakaz opóźniania się z zapłatą

Jednym z rozwiązań prawnych mających na celu ograniczenie zatorów płatniczych jest zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Rozwiązanie to zostało wprowadzone ustawą o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych, która weszła w życie 1 stycznia 2020 roku. W 2022 r. regulacje antyzatorowe zostały znowelizowane, celem uproszczenia procedur i zwiększenia efektywności stosowanych narzędzi.

Nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych ma miejsce w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez ten podmiot wynosi co najmniej 2 mln zł – w stosunku do postępowań wszczętych od 2022 r. W przypadku postępowań wszczynanych w latach 2020–2021 powyższa suma wynosiła co najmniej 5 mln zł. Może ono zostać stwierdzone: w stosunku do transakcji handlowych zawartych po 1 stycznia 2020 r. albo w stosunku do świadczeń pieniężnych wynikających z transakcji handlowych zawartych przed 1 stycznia 2020 r., o ile świadczenia te stały się wymagalne po tym dniu.

UOKiK może karać przedsiębiorców, którzy najbardziej ociągają się z płaceniem kontrahentom

Regulacje antyzatorowe dają Prezesowi UOKiK uprawnienia w zakresie prowadzenia postępowań administracyjnych wobec przedsiębiorców generujących największe zatory płatnicze i wydawania decyzji w tym zakresie.

Jak wynika z relacji Urzędu, od początku 2023 r. Prezes UOKiK wydał 50 decyzji w sprawach antyzatorowych, a łączna kwota kar finansowych nałożonych na przedsiębiorców wyniosła ponad 33 miliony złotych. W okresie trzech miesięcy, od lipca do września 2023 r., Prezes UOKiK nałożył kary pieniężne na 10 spółek w łącznej wysokości ponad 13 mln złotych. Prezes Urzędu podkreślił, że wśród ukaranych przedsiębiorców znajdują się głównie duże i znane podmioty, które powinny być wzorem rzetelnego rozliczania się z dostawcami. Powyższe argumentuje faktem, iż zwłaszcza najwięksi przedsiębiorcy powinni mieć świadomość, że generując zatory płatnicze zaburzają sprawne funkcjonowanie gospodarki, narażając siebie na sankcje finansowe. UOKiK dodaje, że w oparciu o nowe przepisy kary będą jeszcze wyższe niż dotychczas.

Przedsiębiorca, na którego została nałożona kara może zwrócić się do Prezesa Urzędu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Działania miękkie

Po nowelizacji w grudniu 2022 r. przepisów dotyczących zatorów płatniczych Prezes UOKiK może podejmować tzw. działania miękkie. Polegają one na możliwości kierowania do przedsiębiorców wystąpień bez wcześniejszego wszczynania postępowania administracyjnego.

W ramach wystąpień miękkich, UOKiK komunikuje wybranym podmiotom zauważone nieprawidłowości w obszarze ich praktyk płatniczych. Jednocześnie, celem zdyscyplinowania takiego przedsiębiorcy, poucza o możliwych negatywnych konsekwencjach, jeśli nie nastąpi zauważalna poprawa.

Przedsiębiorca, który otrzymał wystąpienie UOKiK ma prawo udzielić wyjaśnienia. Działania miękkie mają dawać szansę niezwłocznej poprawy kultury płatniczej w stosunku do swoich kontrahentów i uchronienia się przed ewentualnymi sankcjami finansowymi za generowanie zatorów płatniczych.

Jak tłumaczy Prezes UOKiK, celem działań miękkich jest zmiana praktyk przedsiębiorców bez konieczności wszczynania postępowań. Urząd informuje spółki, że ich zaniedbania płatnicze względem dostawców mogą naruszać prawo i jednocześnie sugeruje im rozwiązanie, czyli poprawę dyscypliny płatniczej względem kontrahentów. Ostrzega również, że brak zmiany oznaczać będzie w przyszłości karę finansową.

W bieżącym roku ponad 100 przedsiębiorców otrzymało od Prezesa UOKiK sygnał o potencjalnych nieprawidłowościach w ich rozliczeniach z dostawcami i konieczności poprawy praktyk płatniczych.

Remedium: przegląd procedur wewnętrznych i rewizja dyscypliny płatniczej

Wobec obowiązujących rozwiązań antyzatorowych i zintensyfikowanych w ostatnich miesiącach działań UOKiK, przedsiębiorcy powinni dokonać weryfikacji procedur związanych z płatnościami obowiązujących wewnątrz ich organizacji i przyjrzeć się bliżej stosowanym praktykom płatniczym.

Kluczowe w tym zakresie jest uregulowanie i wdrożenie w przedsiębiorstwie efektywnych procedur w zakresie przeciwdziałania zatorom płatniczym oraz bieżącego monitorowania tego obszaru działania firmy, celem ustrukturyzowania i usprawnienia procesów rozliczeniowych w ramach transakcji handlowych. Powyższe powinno zostać poprzedzone szczegółową analizą i diagnozą istniejących procesów.